ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ - Μια ψύχωση που προκαλεί «τρόμο»
H σχιζοφρένεια κατατάσσεται στις ψυχικές διαταραχές ή αλλιώς ψυχώσεις. Σχιζοφρένεια, σύμφωνα με την Ψυχολογία, είναι η ονομασία που έχει δοθεί σε μια ομάδα ψυχώσεων, όπου η σταδιακή έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου παρουσιάζεται με σοβαρές διαστρεβλώσεις στη σκέψη, στην αντίληψη και τη διάθεση, με παράξενη συμπεριφορά και απόσυρση. Η ακριβής ονομασία τη είναι «σχιζοφρενικές διαταραχές», όρος που χρησιμοποιείται για να δειχθεί το ευρύ φάσμα των συμπτωμάτων που ανήκουν σε αυτή την διαταραχή.
Αν θέλουμε να μάθουμε τα πάντα σχετικά με τη διαταραχή αυτή θα πρέπει να κάτσουμε να γράφουμε σελίδες ολόκληρες και να απαντάμε σε πολλά ερωτήματα προκειμένου να πούμε στο τέλος πως είμαστε ικανοποιημένοι από την κουβέντα μας και την ανάλυση μας. Γι’ αυτό και στο άρθρο που διαβάζετε θα αναφερθούμε συγκεκριμένα στα συμπτώματα που εμφανίζονται στα άτομα με σχιζοφρένεια καθώς και θα αναλύσουμε όσο πιο κατανοητά γίνεται τους διαφορετικούς τύπους της ψύχωσης αυτής.
Σύμφωνα με την Ψυχολογία τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας διαρκούν για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια ενός μηνός. Χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι το παραλήρημα, οι ψευδαισθήσεις, η αποδιοργάνωση του λόγου και η έντονη κατατονική συμπεριφορά. Φυσικά τα συμπτώματα που θα αναφέρουμε δεν παρουσιάζονται όλα μαζί στον ίδιο ασθενή. Τουλάχιστον δύο είναι αρκετά για να γίνει διάγνωση για σχιζοφρένεια. Συγκεκριμένα τα συμπτώματα που παρουσιάζει ο πάσχων είναι τα εξής:
1) Διαταραχές στη σκέψη και στη γλώσσα: Στην ομάδα αυτών των συμπτωμάτων, μεταξύ άλλων, ανήκει ένα βασικό σύμπτωμα της σχιζοφρένειας που είναι το παραλήρημα. Το παραλήρημα αποτελεί μια διαταραχή της σκέψης του ασθενή η οποία δεν έχει καμία λογική βάση. Υπάρχουν 7 είδη παραληρήματος ανάλογα με το περιεχόμενο των σκέψεων του ασθενή. Υπάρχει το παραλήρημα δίωξης (το άτομο πιστεύει ότι οι άλλοι άνθρωποι συνωμοτούν εναντίων του), το παραλήρημα ελέγχου (λανθασμένες ιδέες ότι τα συναισθήματα και τα θέλω του πάσχοντα ελέγχονται από κάποιους άλλους, συνήθως άλλα όντα από άλλο πλανήτη), το παραλήρημα αναφοράς (ο ασθενής συσχετίζει τα γεγονότα με τέτοιο τρόπο που να πιστεύει πως όλα έχουν να κάνουν με αυτόν), το παραλήρημα αμαρτίας και ενοχής (λανθασμένες ιδέες του ασθενή πως έχει διαπράξει κάτι κακό, πως είναι υπεύθυνο για κάποιο πόλεμο ή μια καταστροφή), το παραλήρημα υποχονδρίασης (λανθασμένες ιδέες του ατόμου πως πάσχει από κάποια σοβαρή ασθένεια), το παραλήρημα μηδενιστικού τύπου (πεποιθήσεις του ασθενή πως δεν υπάρχει πια, πως έχει πάψει να ζει και πιστεύει πως είναι πνεύμα) και το παραλήρημα μεγαλείου (λανθασμένες πεποιθήσεις πως ο ασθενής είναι κάποιο σπουδαίο πρόσωπο με μεγάλη επιρροή. Ασθενείς που παρουσιάζουν διαταραχές στη σκέψη αρκετά συχνά παρουσιάζουν τη λανθασμένη πεποίθηση πως οι σκέψεις τους μπορούν να ακουστούν ή πως κάποιος επηρεάζει τη σκέψη τους ή πως μπορεί κάποιος να τις αφαιρέσει από το μυαλό του. Οι ασθενείς που παρουσιάζουν το σύμπτωμα της διαταραχής στη σκέψη και τη γλώσσα έχουν διαταραχές στον ειρμό τους, απότομη ανακοπή των σκέψεων τους και μπερδεύουν λέξεις και φράσεις δημιουργώντας μια γλωσσική σαλάτα. Η εμμονή στην επανάληψη ίδιων λέξεων, η αλαλία, η χρήση φτωχού λεξιλογίου και η δημιουργία λέξεων που δεν υπάρχουν (νεολογισμοί) αποτελούν λίγα από τα συμπτώματα της διαταραχής στη γλώσσα.
2) Διαταραχές στην αντίληψη: Σε αυτήν την ομάδα συμπτωμάτων παρουσιάζονται δύο σημαντικές ιδιαιτερότητες, η βλάβη της επιλεκτικής προσοχής και οι ψευδαισθήσεις. Η βλάβη στην επιλεκτική προσοχή αφορά τη δυσκολία που έχει ο πάσχων να αγνοεί ορισμένα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, όπως το θόρυβο που κάνουν τα αμάξια, το τιτίβισμα των πουλιών κ.α., με αποτέλεσμα να μην μπορεί να συγκεντρωθεί σε κάτι συγκεκριμένο και να παραφορτώνεται αισθητηριακά. Οι ψευδαισθήσεις είναι ακριβώς αυτό που καταλαβαίνουμε. Αντιλήψεις τις οποίες το άτομο πιστεύει ως πραγματικές παρά το γεγονός ότι όλα τα σημάδια δείχνουν πως δεν είναι. Μπορεί να είναι ακουστικές, οπτικές, οσφρητικές ή γευστικές και το περιεχόμενο τους τις περισσότερες φορές είναι ίδιο με αυτό του παραληρήματος του ασθενή. Ορισμένοι ασθενείς καταλαβαίνουν ότι οι ψευδαισθήσεις που έχουν δεν υπάρχουν ενώ άλλοι δεν το αντιλαμβάνονται ποτέ.
3) Διαταραχές στη διάθεση: Το άτομο αδυνατεί να αντλήσει ευχαρίστηση από οτιδήποτε γύρω του. Συχνά τα συναισθήματα που έχει δεν ταιριάζουν σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Για παράδειγμα μπορεί να γελάει ενώ περιγράφει ένα αεροπορικό δυστύχημα.
4) Ψυχοκινητικές διαταραχές: Ο πάσχων αναλώνεται σε επαναλαμβανόμενες άσκοπες κινήσεις όπως το τρίψιμο των χεριών ή το απότομο τίναγμα του κεφαλιού. Κάθεται με τέτοιο τρόπο που για άλλους ανθρώπους μπορεί να ήταν άβολος και κάνει προσπάθειες να μιμηθεί τις κινήσεις των ανθρώπων απέναντι του, όπως το τρίψιμο του ματιού ή το φύσημα της μύτης, ακόμη και αν δεν τις χρειάζεται εκείνη τη στιγμή. Σταδιακά αποσύρεται συναισθηματικά από τους ανθρώπους γύρω του και δεν παρουσιάζει κανένα κοινωνικό ενδιαφέρον.
Οι ομάδες αυτές συμπτωμάτων είναι αυτές που χαρακτηρίζουν τη σχιζοφρένεια. Οι περισσότεροι άνθρωποι με σχιζοφρένεια παρουσιάζουν συμπτώματα τουλάχιστον σε μία από τις δύο πρώτες ομάδες (διαταραχές σκέψης και γλώσσας και διαταραχές αντίληψης) ή και στις δύο μαζί.
Τώρα, όπως προείπαμε , θα μιλήσουμε για τους διαφορετικούς κλινικούς τύπους της σχιζοφρένιας. Οι τύποι σχιζοφρένειας είναι 5 και ο ασθενής κατατάσσεται σε αυτούς ανάλογα με το είδος των συμπτωμάτων που παρουσιάζει. Συγκεκριμένα:
1) Αποδιοργανωμένος τύπος: Χαρακτηρίζεται κυρίως από αποδιοργάνωση στον λόγο. Εκδηλώνεται διαταραχή στα συναισθήματα του ασθενούς, έντονη αποδιοργάνωση στη συμπεριφορά του (άρνηση να πλυθεί και να ντυθεί) και οι κινήσεις του είναι παράξενες. Ψευδαισθήσεις και παραληρήματα μπορεί και να εμφανιστούν, αλλά δεν βγάζουν κάποιο συγκεκριμένο νόημα. Γενικότερα ο συγκεκριμένος τύπος ταυτίζεται με την εικόνα του «τρελού» που έχουμε όλοι στο μυαλό μας. Ο πάσχων παρουσιάζει κοινωνική έκπτωση και η πορεία της διαταραχής είναι χρόνια χωρίς σημαντική ύφεση. Σε σχέση με τους άλλους τύπους έχει τη χειρότερη πρόγνωση.
2) Κατατονικός τύπος: Ο τύπος αυτός χαρακτηρίζεται από ψυχοκινητικές διαταραχές. Το άτομο αναλώνεται σε άσκοπες επαναλαμβανόμενες κινήσεις ενώ συνοδευτικά συμπτώματα είναι η ηχολαλία (επανάληψη ίδιων λέξεων) και η ηχοπραξία (επανάληψη ίδιων κινήσεων). Ο τύπος αυτός πλέον είναι πολύ σπάνιος.
3) Παρανοϊκός τύπος: Ο ασθενής παρουσιάζει έντονη ενασχόληση με μία ή περισσότερες παραληρητικές ιδέες ή ψευδαισθήσεις, συχνά με θέμα το μεγαλείο και την καταδίωξη. Τα παραληρήματα αυτά μπορεί να είναι είτε απλές υποψίες στο μυαλό του ασθενή είτε μια ολόκληρη πλεκτάνη συνωμοσιών εναντίων του. Πολλές φορές τα παραληρήματα και οι ψευδαισθήσεις που έχει ο πάσχων μπορεί να το οδηγήσουν στην χρήση βίας ή στην αυτοκτονία. Ο παρανοϊκός τύπος αποτελεί την πιο συχνή μορφή της σχιζοφρένειας και έχει καλύτερη έκβαση από τους άλλους τύπους. Ο πάσχων λειτουργεί καλύτερα από πάσχοντες που ανήκουν στους άλλους τύπους σχιζοφρένιας. Προσαρμόζεται καλύτερα, έχει καλή επίδοση σε γνωστικές λειτουργίες και ικανότητα να κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων. Πολλοί παντρεύονται ενώ η ψύχωση εμφανίζεται αργότερα στη ζωή τους.
4) Αδιαφοροποίητος τύπος: Χαρακτηρίζεται από διάφορα συμπτώματα που δεν πληρούν τα κριτήρια για να τον κατατάξουμε στους άλλους τύπους.
5) Υπολειμματικός τύπος: Στον τύπο αυτό ανήκουν οι ασθενείς που έχουν παρουσιάσει τουλάχιστον ένα επεισόδιο σχιζοφρένειας αλλά τώρα εμφανίζουν θετικά συμπτώματα. Πάντα βέβαια υπάρχουν χαρακτηριστικά, όπως εκκεντρική συμπεριφορά ή παράλογη σκέψη, που μας υπενθυμίζουν την παρουσία της ψύχωσης.
Η σχιζοφρένια είναι μια διαταραχή που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ολοκληρωτικά. Η πιο αποτελεσματική θεραπεία περιλαμβάνει φάρμακα (από ψυχίατρο) και παρακολούθηση (από ψυχολόγο). Συχνά είναι μια διαταραχή που δεν γίνεται άμεσα αντιληπτή παρά σε προχωρημένο στάδιο. Ορισμένα συμπτώματα που εμφανίζονται στην αρχή δεν λαμβάνονται σοβαρά υπόψη και η συμβολή του ψυχιάτρου συχνά δεν είναι ικανοποιητική καθότι δεν αντιλαμβάνεται τι αντιμετωπίζει. Η διάγνωση της ψύχωσης γίνεται σε βάθος χρόνου( από τη στιγμή των πρώτων συμπτωμάτων, έστω και αν αυτά μας φαίνονται μηδαμινά) με τακτική παρακολούθηση και συζήτηση από ειδικό ψυχολόγο.
Τη σημερινή εποχή η σχιζοφρένεια προσβάλει έναν στους 100 ανθρώπους. Αν και το ποσοστό μειώνεται συνεχώς είναι μια διαταραχή που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή αφού μπορεί να οδηγήσει στην αυτοκτονία ακόμη και τη δολοφονία. Οι οικογένειες των ατόμων που πάσχουν από σχιζοφρένεια πρέπει να αναζητήσουν άμεσα βοήθεια από τους ειδικούς σε θέματα ψυχικής υγείας. Δεν πρέπει να σιωπούν ή να το κρατούν σαν μυστικό με το φόβο να στιγματιστούν κοινωνικά. Είναι θέμα υγείας και ασφάλειας!
Του Λιώνα Ελευθέριου, ψυχολόγου