ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ - Ένα τέρας μέσα στο σπίτι μου

«Ο κύριος Χ ήταν ένας δραστήριος κύριος που εργαζόταν σε δικό του δικηγορικό γραφείο. Του άρεσε το τένις, ο κινηματογράφος, οι βόλτες στην εξοχή και η ενασχόληση με τη δουλειά του. Τους τελευταίους δύο μήνες η οικογένεια του παρατήρησε αλλαγές στη διάθεση του. Δεν έτρωγε πολύ, βαριόταν να πάει στη δουλειά του, τις ελεύθερες ώρες του τις περνούσε στο κρεβάτι, η προσοχή του αποσπόταν εύκολα, δεν έδινε σημασία στις καθημερινές ανάγκες των παιδιών του και παραμελούσε την προσωπική του υγιεινή. Η γυναίκα του θορυβημένη από αυτήν του την συμπεριφορά κάλεσε τον γιατρό ο οποίος αμέσως της σύστησε να ζητήσει ψυχολογική και ψυχιατρική υποστήριξη. Ο κύριος Χ δυστυχώς έπασχε από Κατάθλιψη.»

            Ο κύριος Χ είναι ένα φανταστικό πρόσωπο και η ιστορία του ακόμη και αν παρουσιάζει κάποια κοινά με ενός πραγματικού προσώπου είναι επίσης αποκύημα της φαντασίας του συγγραφέα αυτού του άρθρου. Ωστόσο η ιστορία του κύριου Χ μας βοηθάει να κατανοήσουμε τον τρόπο που η Κατάθλιψη εισβάλει στη ζωή μας και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτή στην καθημερινότητα μας.

    Ας εξετάσουμε το φαινόμενο της κατάθλιψης από την αρχή. Η κατάθλιψη ως ψυχική διαταραχή ανήκει στις διαταραχές της διάθεσης μαζί με τη Διπολική διαταραχή, την Κυκλοθυμία, τα Μανιακά επεισόδια κ.α. Ουσιαστικά δηλαδή αποτελεί μια ψυχική κατάσταση του ατόμου. Εκφράζεται μέσα από καταθλιπτικά επεισόδια που εμφανίζονται στη ζωή του ατόμου είτε μια φορά, είτε δυο είτε είναι επαναλαμβανόμενα. Φανταστείτε δηλαδή την κατάθλιψη σαν ένα τέρας που καταλαβαίνει πότε είμαστε ευάλωτοι και επιτίθεται με καταθλιπτικά επεισόδιο που θα εξηγήσουμε τι είναι παρακάτω. Όταν αντιμετωπίζουμε τα επεισόδια αυτά και γινόμαστε πιο δυνατοί ψυχικά, η κατάθλιψη υποχωρεί μα ποτέ δεν εξαφανίζεται.

                   Τα καταθλιπτικά επεισόδια όπως προείπαμε είναι οι φάσεις εκείνες στις οποίες βρίσκεται το άτομο όταν η κατάθλιψη τον νικάει ψυχικά και σωματικά. Συνήθως τα συμπτώματα του είναι ανομοιογενή, δηλαδή διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Συχνά ξεκινάει βαθμιαία μέσα σε μερικές εβδομάδες ή μέρες ή πολλές φορές μπορεί να ξεκινήσει απότομα μετά από κάποιο τραυματικό γεγονός. Το DSM-IV-TR περιγράφει εννέα συμπτώματα των ασθενών που παρουσιάζουν καταθλιπτικά επεισόδια από τα οποία θα πρέπει να εμφανίζονται τουλάχιστον πέντε για να γίνει διάγνωση. Τα συμπτώματα είναι τα εξής:

1)      Καταθλιπτική διάθεση: Όσοι πάσχουν από κατάθλιψη συχνά πάσχουν από θλίψη ή δυστυχία. Ο πάσχων δηλώνει ότι νιώθει μοναξιά ή αίσθημα βαρεμάρας. Το κενό που νιώθει είναι αδύνατον να γεμίσει και αδυνατεί να νιώσει πόνο ή χαρά. Η καταθλιπτική διάθεση επιδεινώνεται τις πρωινές ώρες. Το σύμπτωμα αυτό πρέπει να υπάρχει για να γίνει διάγνωση εκτός και αν υπάρχει στη θέση του το σύμπτωμα της ανηδονίας.

2)      Ανηδονία: Είναι η απώλεια ευχαρίστησης σε οτιδήποτε ο πάσχων έβρισκε ενδιαφέρον και ευχάριστο για τον ίδιο. Το σύμπτωμα αυτό μπορεί να εξελιχθεί σε παράλυση της βούλησης του πάσχοντος και να μην υπάρχει η επιθυμία καν να σηκωθεί από το κρεβάτι.

3)      Διαταραχή της όρεξης: Απώλεια της όρεξης και απώλεια σημαντικού βάρους.

4)      Διαταραχή ύπνου: Το άτομο που πάσχει από κατάθλιψη συχνά σηκώνεται πολύ νωρίτερα από το συνηθισμένο για αυτόν και αδυνατεί να ξανακοιμηθεί. Επίσης μπορεί ο ύπνος του να διακόπτεται κατά τη διάρκεια της νύχτας.

5)      Ψυχοκινητικής διαταραχή (επιβράδυνση ή διέγερση): Οι ρυθμοί του ατόμου πέφτουν. Συχνά παρατηρείται αργή κίνηση, μείωση χειρονομιών στο ελάχιστο και βραδύς λόγος. Σπάνια έχουμε διέγερση με το άτομο να αναλώνεται σε άσκοπη ακατάπαυστη δραστηριότητα.

6)      Απώλεια ενέργειας: Το άτομο συχνά νιώθει κενός από ενέργεια αν και δεν κάνει τίποτα ακριβώς επειδή νιώθει πως δεν έχει ενέργεια. Σε ακραίες περιπτώσεις φτάνει στο σημείο να μην μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του. Επίσης ο πάσχων δηλώνει πως έχει σωματικούς πόνους οι οποίοι δεν προσδιορίζονται με ακρίβεια.

7)      Αισθήματα και σκέψεις αναξιότητας και ενοχής: Ο πάσχων αισθάνεται ελλειμματικός σε σχέση με ό, τι εκτιμά περισσότερο.

8)      Δυσκολίες στη σκέψη: Παρουσιάζεται επιβράδυνση των γνωστικών διεργασιών του ατόμου.

9)      Σκέψεις για θάνατο ή αυτοκτονία: Δεν νομίζω πως χρειάζεται αυτό το σύμπτωμα να αναλυθεί περεταίρω.

Η πορεία του καταθλιπτικού επεισοδίου συχνά εξελίσσεται μέσα σε ημέρες ή εβδομάδες. Χωρίς παρέμβαση το επεισόδιο της κατάθλιψης διαρκεί περίπου 4 μήνες και το άτομο συνήθως επανέρχεται πλήρως στο προνοσηρό επίπεδο λειτουργίας του.

     Τώρα θα μιλήσουμε για τη μείζων καταθλιπτική διαταραχή που αποτελεί την πιο βαριά μορφή κατάθλιψης. Είναι η τέταρτη αιτία παγκοσμίως που οδηγεί τους ανθρώπους να ζητήσουν ψυχολογική και ψυχιατρική βοήθεια ενώ αποτελεί συχνή αιτία πρώιμου θανάτου.

    Η διαταραχή μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία με πιο συχνή αυτή των 15-20 χρόνων. Έρευνες έχουν δείξει πως λόγω της μορφής της κοινωνίας και των ρόλων της γυναίκας μέσα σε αυτή η μείζων καταθλιπτική διαταραχή είναι πιο συχνή, σχεδόν διπλάσια, στις γυναίκες απ’ ότι σους άντρες.

    Η διαταραχή συνήθως εμφανίζεται με επαναλαμβανόμενα καταθλιπτικά επεισόδια. Η σοβαρότητα της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής ποικίλει, από ήπια, σε μέτρια έως και βαριάς μορφής. Στην ήπια μορφή εμφανίζονται λίγο περισσότερο συμπτώματα από αυτά που χρειάζονται για να γίνει η διάγνωση ενώ δεν εμφανίζεται σημαντική έκπτωση στη λειτουργικότητα του ατόμου. Στην μέτρια μορφή η κλινική εικόνα του ατόμου είναι ανάμεσα στην ήπια και τη βαριά μορφή. Τέλος, η βαριά μορφή παρουσιάζεται είτε χωρίς ψυχωτικά στοιχεία (πολλά συμπτώματα που επιβαρύνουν την λειτουργικότητα του ατόμου), είτε με ψυχωτικά στοιχεία (εκδηλώνεται παραλογισμός, ψευδαισθήσεις κ.α.).

        Επίσης εκτός από τη σοβαρότητα της διαταραχής, η μείζων καταθλιπτική διαταραχή αξιολογείται και ως προς τους προσδιοριστές της οι οποίοι είναι: κατατονικά χαρακτηριστικά (που έχουν να κάνουν με την κίνηση του ατόμου), μελαγχολικά χαρακτηριστικά, άτυπα στοιχεία και επιλόχεια έναρξη (η έναρξη του επεισοδίου θα πρέπει να τοποθετείται μέσα σε 4 εβδομάδες από τον τοκετό.

    Επιπλέον η διαταραχή αξιολογείται σε σχέση με την πορεία της. Υπάρχει η χρόνια μορφή (που διαρκεί τουλάχιστον 2 χρόνια), η πλήρης ύφεση (που διαρκεί τουλάχιστον δυο μήνες χωρίς σημαντικά συμπτώματα) και η μερικής ύφεσης (όπου υπάρχουν συμπτώματα αλλά δεν πληρούνται τα κριτήρια της διάγνωσης).

     Οι αιτίες που οδηγούν σε ένα άτομο να παρουσιάσει καταθλιπτικό επεισόδιο είναι αρκετές και ποικίλουν. Υπάρχει μεγαλύτερη επικινδυνότητα παρουσίασης της διαταραχής σε άτομα με σωματικές παθήσεις (καρκίνος, διαβήτης, καρδιακά προβλήματα κ.α.) ενώ έχει διαπιστωθεί ότι άτομα με κατάθλιψη έχουν βιώσει περισσότερα αγχωτικά επεισόδια στη ζωή τους από άτομα που δεν έχουν κατάθλιψη. Επιπλέον οι συγγενείς ατόμων με κατάθλιψη είναι πιο επιρρεπείς στην εμφάνισης κατάθλιψης στη διάρκεια της ζωής τους.

     Στη θεραπευτική αγωγή της Κατάθλιψης πιο αποτελεσματικός είναι ο συνδυασμός φαρμακοθεραπείας (από ψυχίατρο) και ψυχοθεραπείας (από ψυχολόγο). Δυστυχώς στην Ελλάδα του 2015 τα κρούσματα κατάθλιψης είναι πολλά και επιμένουν ακόμη και περισσότερα χρόνια από όσα προαναφέραμε. Ορισμένοι πάσχοντες υποφέρουν από το τέρας της κατάθλιψης χρόνια ενώ παρουσιάζουν συχνά καταθλιπτικά επεισόδια.

       Το σημαντικό είναι οι οικογένειες αυτών των ατόμων να παρέχουν στους πάσχοντες την συμπαράσταση τους και να ζητήσουν βοήθεια όταν διαπιστώσουν την παρουσία συμπτωμάτων προτού να είναι αργά.

                                                                                                                                                                                                                  Λιώνας Ελευθέριος - Ψυχολόγος