ΑΝΟΡΕΞΙΑ - Μια «δίαιτα» εκτός ελέγχου
Οι περισσότεροι τη γνωρίζουμε ως νευρική ανορεξία, ενώ η Ψυχολογία την ονομάζει ψυχογενή ανορεξία. Οι πρώτες αναφορές πάνω στην ψυχογενή ανορεξία έγιναν το 1500 αλλά μια ολοκληρωμένη μελέτη πραγματοποιήθηκε το 1689 στην Αγγλία. Γνωρίζουμε ότι η ψυχογενής ανορεξία έχει να κάνει με την σημαντική απώλεια βάρους του ατόμου σε τέτοιο βαθμό που να δημιουργεί οργανικά προβλήματα αλλά και τον κίνδυνο του θανάτου. Η αλήθεια είναι πως η διαταραχή προσδιορίζεται και ορίζεται καλύτερα μέσα από τα συμπτώματα που εμφανίζει το άτομο που πάσχει από αυτήν.
Συγκεκριμένα σύμφωνα με την Ψυχολογία για να έχουμε φαινόμενο ψυχογενούς ανορεξίας θα πρέπει να υπάρχουν τα εξής 3 συμπτώματα:
1) Άρνηση του ατόμου για διατήρηση του βάρους του πάνω από το ελάχιστο φυσιολογικό επίπεδο για την ηλικία και το ύψος του.
2) Έντονος και παράλογος ή υπερβολικός φόβος του ατόμου μήπως πάρει βάρος και παχύνει ακόμη και αν το βάρος του είναι σε φυσιολογικά επίπεδα.
3) Διαταραχή του τρόπου που ο πάσχων αντιλαμβάνεται την εικόνα του εαυτού του. Πιστεύει ότι είναι παχύς ή ογκώδης από τη στιγμή μάλιστα που η εικόνα του δίνει την εντύπωση κάτισχνου ανθρώπου.
Στις γυναίκες συγκεκριμένα αναγνωρίζεται ακόμη ένα σύμπτωμα το οποίο έχει να κάνει με την εμμηναρχή. Συγκεκριμένα μια γυναίκα που πάσχει από ψυχογενή ανορεξία παρουσιάζει απώλεια τουλάχιστον τριών εμμηνορυσιακών κύκλων.
Επιπλέον οι πάσχοντες εμφανίζουν και σωματικά προβλήματα, όπως είναι η μειωμένη αντοχή στο κρύο, η υπόταση, η υποθερμία, η ξηρότητα του δέρματος, η βραδυκαρδία, η διάβρωση του σμάλτου των δοντιών, η δυσκοιλιότητα, ο κοιλιακός πόνος και ό λήθαργος. Πιο σημαντικά ακόμη είναι η αναιμία, η νεφρική ανεπάρκεια, η σοβαρή υποτασική καρδιακή αρρυθμία και η οστεοπόρωση.
Σύμφωνα με έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στα πλαίσια της κατανόησης του φαινομένου της ψυχογενούς ανορεξίας έχει βρεθεί ότι οι γυναίκες παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν ανορεξία απ’ ότι οι άντρες. Μάλιστα το ποσοστό των γυναικών αγγίζει το 90% του συνόλου των πασχόντων και το 0,5% του συνόλου όλων των γυναικών του πλανήτη. Βέβαια, τα ποσοστά αλλάζουν καθότι τα κρούσματα ψυχογενούς ανορεξίας αυξάνονται συνεχώς ειδικά ανάμεσα σε νεαρά κορίτσια.
Επίσης οι ηλικίες που προσβάλλονται από τη νόσο αυτή είναι ανάμεσα στα 25 με 35 έτη.
Όσον αφορά τα αίτια που οδηγούν στην παρουσία της νόσου δεν μπορεί να δοθεί ξεκάθαρη απάντηση. Το σίγουρο είναι πως ελάχιστες φορές τα αίτια αυτά είναι βιολογικά. Δηλαδή δεν αποφασίζει έτσι απλά το σώμα του πάσχοντα ότι δεν δέχεται άλλο φαγητό. Κατά βάση τα αίτια είναι ψυχολογικά, κοινωνικό-πολιτισμικά και οικογενειακά.
Συνήθως η διαταραχή εκδηλώνεται μετά από κάποιο στρεσογόνο γεγονός (π.χ. πειράγματα στο σχολείο για το βάρος) που οδηγεί στο ξεκίνημα μιας δίαιτας. Η δίαιτα ξεκινάει με σκοπό το άτομο να χάσει κάποια κιλά. Στην πορεία όμως και ενώ τα κιλά του ατόμου έχουν μειωθεί αισθητά, αυτό συνεχίζει να χάνει βάρος πιστεύοντας πως χρειάζεται να χάσει ακόμη περισσότερα κιλά. Η εικόνα για τον εαυτό του διαστρεβλώνεται και παρουσιάζει ιδεοψυχαναγκαστική εμμονή με την ποσότητα του φαγητού που καταναλώνει. Αρχίζει να μετράει θερμίδες, γεύματα, πόσο έχει φάει και πολλές φορές μαγειρεύει και συνταγές τις οποίες δεν τρώει αλλά τις προσφέρει στους άλλους.
Αρκετά συχνά η ψυχογενής ανορεξία έχει και οικογενειακά αίτια. Πολλές φορές η κόρη υποσυνείδητα προσπαθεί να μιμηθεί τη μητέρα της, ακόμη και να την ξεπεράσει σε ορισμένους τομείς. Στα πλαίσια της οικογένειας ο πάσχων παρουσιάζει μια τελειομανία και μια τάση να ελέγχει τους γύρω και το περιβάλλον του.
Επιπλέον η ίδια η κοινωνία και η αντίληψη που έχουμε για την ομορφιά τον 21ο αιώνα προκαλούν το φαινόμενο της ψυχογενούς ανορεξίας. Τα μοντέλα που παρουσιάζονται στις τηλεοράσεις (τα οποία επίσης συχνά πάσχουν από ανορεξία) και οι συνεχείς υποσυνείδητες επιταγές της κοινωνίας πως πρέπει συνεχώς να είμαστε αδύνατοι για να είμαστε ωραίοι αποτελούν δύο από τους τρόπου με τους οποίους η κοινωνία οδηγεί τα άτομα προς την ψυχογενή ανορεξία.
Η πορεία και η έκβαση της διαταραχής διαφέρει από άτομο σε άτομο. Ορισμένοι πάσχοντες καταφέρνουν να αναρρώσουν πλήρως με ένα ποσοστό στο 50% να υποτροπιάζει. Για άλλα άτομα η διαταραχή είναι συνεχόμενη. Σε ορισμένους πάσχοντες παρουσιάζονται διακυμάνσεις. Δηλαδή το άτομο καταφέρνει να κερδίσει βάρος αλλά ελλοχεύει ο κίνδυνος να το χάσει απότομα και να υποτροπιάσει ξανά. Επιπλέον η ύπαρξη ενός στρεσογόνου γεγονότος, όπως ένα διαζύγιο ή ο θάνατος συγγενικού προσώπου, συχνά οδηγεί στο να ξανακυλήσει το άτομο και να αρχίσει να χάνει ξανά βάρος. Από το σύνολο των πασχόντων με ψυχογενή ανορεξία περίπου το 20% αντιμετωπίζει χρόνιες δυσκολίες ενώ ένα 10% πεθαίνει από ασιτία ή άλλες σωματικές παθήσεις.
Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπιστεί η διαταραχή αυτή είναι να την προλάβουμε προτού ξεσπάσει. Μια καλή πρόγνωση για την έκβαση της διαταραχής εξαρτάται από το πόσο γρήγορα θα προσέλθει ο πάσχων σε ειδικό για βοήθεια. Αν και συχνά όσοι πάσχουν από ψυχογενή ανορεξία δεν αποφασίζουν να εξωτερικεύσουν το πρόβλημα τους, γιατί όπως υποστηρίζουν και οι ίδιοι δεν υπάρχει, σε αυτές τις περιπτώσεις τα κοντινά τους πρόσωπα και οι συγγενείς θα πρέπει να τους παραπέμψουν σε κάποιον ειδικό. Αυτό σημαίνει ότι αρχικά θα πρέπει να αναζητηθεί ψυχολόγος για να εντοπιστεί το πρόβλημα που οδηγεί το άτομο προς τη ψυχογενή ανορεξία και στη συνέχεια ένας διατροφολόγος. Στην περίπτωση που η διαταραχή έχει εμφανιστεί σε προχωρημένο στάδιο απαιτείται και η παρακολούθηση από γιατρό για τα σωματικά κυρίως προβλήματα που παρουσιάζονται.
Δυστυχώς η ψυχογενής ανορεξία εμφανίζεται ολοένα και περισσότερο, ειδικά σε παιδιά και ειδικότερα σε νεαρά κορίτσια. Πρέπει να καταλάβουμε πως το σώμα μας έχει ορισμένες αντοχές και όρια και δεν πρέπει να το πιέζουμε να τα ξεπερνά. Περισσότερο όμως πρέπει να καταλάβουμε ότι πρέπει να αγαπάμε το σώμα μας χωρίς να σημαίνει ότι πρέπει να το αφήνουμε χωρίς να το φροντίζουμε. Εφόσον κάποιος θέλει να ξεκινήσει μια δίαιτα, για να χάσει κάποια κιλά, καλό είναι να επισκεφτεί κάποιον διαιτολόγο-διατροφολόγο που θα τον καθοδηγήσει και θα τον παρακολουθεί σε όλη την πορεία της προσπάθειας του. Ειδάλλως υπάρχει κίνδυνος αυτή η δίαιτα να βγει εκτός ελέγχου.